Erfgoedwet
De Erfgoedwet speelt een cruciale rol in de bescherming van cultureel erfgoed in Nederland. Sinds de invoering in 2016 regelt deze wet hoe we omgaan met monumenten, archeologische vondsten en waardevolle collecties. Erfgoed omvat niet alleen historische gebouwen, maar ook kunstvoorwerpen en tradities die bijdragen aan onze nationale identiteit. In dit artikel lees je wat de Erfgoedwet inhoudt, welke soorten erfgoed er zijn, hoe deze wet is geïntegreerd in de Omgevingswet en welke instrumenten er zijn om cultureel erfgoed te beschermen.
Wat betekent Erfgoedwet?
De Erfgoedwet is een Nederlandse wet die sinds 1 juli 2016 van kracht is. Deze wet regelt het beheer, de instandhouding en de bescherming van cultureel erfgoed in Nederland. De Erfgoedwet bundelt en vervangt diverse oudere wetten op het gebied van erfgoed, zoals de Monumentenwet 1988 en de Wet tot behoud van cultuurbezit. De wet heeft als doel om zowel roerend als onroerend cultureel erfgoed beter te beschermen en beheersbaar te houden.
Belangrijke aspecten van de Erfgoedwet zijn:
- Het beheer en de bescherming van rijksmonumenten.
- Het beleid rondom archeologie en bescherming van archeologische vondsten.
- Regels voor de omgang met collecties van rijksmusea en cultureel erfgoed.
- De export en restitutie van cultuurgoederen.
- Samenwerking tussen verschillende overheidslagen en erfgoedorganisaties.
De Erfgoedwet biedt hiermee een juridisch kader voor de zorg van erfgoed in Nederland.
Wat valt er onder erfgoed?
De term erfgoed verwijst naar objecten, gebouwen en tradities die van historische, culturele of wetenschappelijke waarde zijn. In Nederland wordt erfgoed onderverdeeld in verschillende categorieën:
Materieel erfgoed:
- Onroerend erfgoed: Rijksmonumenten, provinciale en gemeentelijke monumenten, beschermde stads- en dorpsgezichten.
- Roerend erfgoed: Kunstwerken, historische voorwerpen en collecties in musea, archieven en bibliotheken.
- Archeologisch erfgoed: Bodemschatten, vondsten uit opgravingen en historische structuren in de ondergrond.
- Maritiem erfgoed: Scheepswrakken en objecten die verband houden met de Nederlandse scheepvaartgeschiedenis.
Immaterieel erfgoed:
- Tradities, gebruiken en ambachten zoals de Sinterklaastraditie, molenaarsambacht en het haringkaken.
- Rituelen en volksgebruiken die belangrijk zijn voor de identiteit van een gemeenschap.
Natuurlijk erfgoed:
- Landschappen en natuurgebieden die historisch waardevol zijn, zoals de Waddenzee (UNESCO Werelderfgoed).
De Erfgoedwet richt zich voornamelijk op materieel erfgoed, maar immaterieel erfgoed wordt beschermd via de UNESCO Conventie voor het Immaterieel Cultureel Erfgoed.
Is de Erfgoedwet opgenomen in de Omgevingswet?
Ja, de Erfgoedwet is gedeeltelijk opgenomen in de Omgevingswet, die op 1 januari 2024 in werking is getreden. De Omgevingswet bundelt en vereenvoudigt bestaande wetten op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en natuur. Een deel van de regelgeving uit de Erfgoedwet met betrekking tot onroerend erfgoed (zoals rijksmonumenten en archeologische waarden) is overgeheveld naar de Omgevingswet.
Belangrijke wijzigingen zijn:
- Bescherming van rijksmonumenten blijft geregeld via de Erfgoedwet, maar de vergunningverlening en ruimtelijke aspecten vallen nu onder de Omgevingswet.
- Gemeenten en provincies hebben een grotere verantwoordelijkheid gekregen in het erfgoedbeleid via hun omgevingsplannen.
- Archeologische bescherming is geïntegreerd in de Omgevingswet, wat betekent dat archeologische waarden expliciet meegewogen worden in ruimtelijke plannen.
De Erfgoedwet blijft dus bestaan, maar sommige taken en verantwoordelijkheden worden nu via de Omgevingswet geregeld.
Welke 3 instrumenten zijn er om cultureel erfgoed te beschermen?
Er zijn drie belangrijke instrumenten om cultureel erfgoed in Nederland te beschermen:
Monumentenstatus en beschermde stads- en dorpsgezichten:
- Rijksmonumenten, provinciale en gemeentelijke monumenten krijgen een beschermde status.
- Eigenaren van rijksmonumenten hebben de plicht om het erfgoed te onderhouden en hebben vaak recht op subsidies of leningen voor restauraties.
- Beschermde stads- en dorpsgezichten zorgen ervoor dat historische wijken en structuren behouden blijven.
Archeologische bescherming:
- De Erfgoedwet en Omgevingswet verplichten gemeenten om archeologisch erfgoed te beschermen bij ruimtelijke plannen.
- Bij bouwplannen moet archeologisch onderzoek worden gedaan als er vermoedelijk archeologische resten in de bodem zitten.
- Vondsten kunnen onder beheer van het Rijk of een museum worden geplaatst.
Internationale verdragen en UNESCO-lijsten:
- Nederland heeft zich aangesloten bij internationale verdragen zoals de UNESCO Werelderfgoed Conventie en de Conventie van Faro.
- Immaterieel erfgoed kan worden geregistreerd op de Nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed.
- UNESCO Werelderfgoedstatus biedt bescherming en internationale erkenning voor unieke erfgoederen, zoals de Stelling van Amsterdam en de Waddenzee.
Deze instrumenten zorgen ervoor dat cultureel erfgoed behouden blijft voor toekomstige generaties, zowel op nationaal als internationaal niveau.
Erfgoedwet bij Fortus
Fortus richt zich op vastgoedfinanciering, projectontwikkeling en beleggingsfondsen, en speelt een rol in de transformatie en herontwikkeling van gebouwen. Dit betekent dat zij bij projecten rekening moeten houden met de Erfgoedwet wanneer zij financiering verstrekken voor monumentale panden of gebouwen met een historische waarde.
Aspecten waarin Fortus mogelijk te maken heeft met de Erfgoedwet:
- Financiering van herbestemming van monumenten: Als vastgoedprojecten betrekking hebben op rijksmonumenten, moet rekening worden gehouden met de regels en subsidies binnen de Erfgoedwet.
- Archeologische verplichtingen: Bij bouwprojecten kan archeologisch onderzoek vereist zijn.
- Omgevingswet en erfgoedbeleid: Gemeentelijke en provinciale regelgeving beïnvloedt welke projecten gefinancierd kunnen worden.
Bij het investeren in vastgoed moet Fortus dus altijd nagaan of het erfgoedaspecten bevat en welke vergunningen en regelgeving hierop van toepassing zijn.
